Fıtır Sadakası Nedir, Ne Zaman, Kimler Verir, Kimlere Verilir?
Fıtır Sadakası nedir? Fitre hangi mallardan verilir? Fakire fitre verilirken fitre olduğunu söylemek gerekir mi? Soruların cevabı için içeriye buyrun
Sadaka kavramının aslı, "doğruluk, doğru söz söylemek, doğrulamak" anlamına gelen "sıdk"tır. Müslümanın Allah'ın emrine uymada gösterdiği doğruluğu (sadakati) ifade ettiği için "sadaka" denmiştir. Sadaka bir açıdan Allah'a sadakatle bağlı olmayı ifade eder.
Sadaka-i fıtır (fıtır sadakası) ramazan ayının sonuna yetişen ve aslî ihtiyaçlarından başka en az nisab miktarı (zenginliğe ulaşma sınırı) mala sahip bulunan her müslümanın vermesi gereken vâcip bir sadakadır. Fitre, orucun kabulüne, ölüm sekeratından ve kabir azabından kurtuluşa bir vesiledir. Fıtır sadakası, insan fıtratındaki yardımlaşma ve dayanışmanın bir gereği olarak insan varlığının zekâtı kabul edilmiştir. Bu nedenle fıtır sadakasına, "can sadakası" veya "beden sadakası" da denilmiştir. Yoksulların ihtiyaçlarını gidermeye, bayram gününün neşesinden onların da istifade etmelerine yarar.
İbn Abbas [radıyallahu anh] şöyle anlatır: "Resûlullah [sallallahu aleyhi vesellem], oruçlunun boş, çirkin ve ölçüsüz sözlerden temizlenmesi ve fakirlere bir azık olması için fıtır sadakasını emretti. Kim bunu bayram namazından önce öderse, o makbul bir sadaka olur. Kim de bayram namazından sonra verirse, o başka vakitlerde verilen sadakalardan biri olur." 100 Bu itibarla fıtır sadakasının en geç bayram namazından önce verilmesi gerekir.
Enes b. Mâlik'in [radıyallahu anh] rivayetine göre Resûlullah [sallallahu aleyhi vesellem] fıtır sadakasının önemine bir hadislerinde şöyle işaret etmişlerdir:
"Kişi, fıtır sadakasını verene kadar ramazanda tuttuğu oruç yeryüzü ile gökyüzü arasında asılı halde durur." 101
Ömer b. Abdülazîz [rahmetullahi aleyh] valilerine gönderdiği mektuplarında, insanlara ramazan ayını istiğfar ederek ve sadaka-i fıtır vererek tamamlamalarını emrederdi. Çünkü fıtır sadakası, insanın oruçluyken yaptığı hatalara ve boş konuşmalara karşı bir kefârettir. İstiğfar da öyle... Bu sebeple bazı âlimler, fıtır sadakasını, namazdaki sehiv secdesine benzetmiştir. Nasıl ki sehiv secdesi namazda yapılan hatalar için onarıcı konumda ise fıtır sadakası da ramazan ayında işlenen hata ve günahlar için onarıcıdır.
FITIR SADAKASI (FİTRE)
Soru: Fitre neye denir?
Cevap: Fitre, Ramazan Bayramına ulaşan ve temel ihtiyaçlarından başka en az nisap miktarı bir mala sahip olan her müslüman için verilmesi vacip olan bir sadakadır.
Soru: Fitrenin hükmü nedir?
Cevap: Fitre vermek vaciptir.
Soru: Fitre ne vakit meşru kılınmıştır?
Cevap: Fitre, hicretin ikinci yılında, zekâttan önce meşru kılınmıştır.
Soru: Fitre kime vaciptir?
Cevap: Fitre borcundan ve temel ihtiyaçlarından başka en az nisap miktarı bir mala sahip olan her müslümana vaciptir. 134 Fitre oruç tutana vacip olduğu gibi mazeret nediniyle tutmayana da vaciptir. Bu nisaptan maksat 200 dirhem (561 gr.) gümüş veya 20 miskal (80.17 gr.) altın veya bunlardan birisinin değerinde para yahut maldır. Bu malın artıcı 135 olması ve üzerinden bir yıl geçmesi şartı aranmaz.
Soru: Fitre ne vakit vacip olur?
Cevap: Fitre, ramazan bayramının birinci günü fecrin doğuşundan itibaren vacip olur. 136 Fecrin doğuşundan önce vefat eden veya fakir düşen veya fecrin doğuşundan sonra dünyaya gelen bir kimseye fitre vacip olmaz. Fakat fecirden sonra ölen bir kimseye fitre vacip olur. Fitre bayramdan önce sonra da verilebilir. Efdal olan bayramdan önce verilmesidir.137
Soru: Kişi kimin fitresini vermekle yükümlüdür?
Cevap: Kişi, kendisinin ve erginlik çağına gelmemiş çocuklarının fitrelerini vermekle yükümlüdür. Fakir olan hanımıyla fakir olan anne ve babasının fitrelerini vermekle yükümlü değildir. 138
Soru: Fitre hangi mallardan verilir?
Cevap: Fitre dört cins maldan belli miktarda verilir. Buğdaydan yarım sa' (1460 gr.) arpa, üzüm ve hurmadan bir sa' (2920 gr.) verilir. 139
Bu gıda maddelerinin kendileri verilebileceği gibi, değerleri de verilebilir. 140 Hangisi fakirin yararına ise onu vermek efdaldir.
Soru: Bir kimse izin almaksızın hanımının veya idaresinde bulunan büyük oğlunun fitresini verebilir mi?
Cevap: Evet, bir kimse hanımının veya idaresinde bulunan büyük oğlunun izni olmaksızın fitresini verebilir. 141
Soru: Fitre kime verilir?
Cevap: Zekât kimlere verilirse fitre de onlara verilir. Bir kimse fitresini eşine, ana ve babasına, çocuk ve torunlarına veremez. İmam Ebu Yusuf'a göre fitre zımmiye de verilmez. Fetvaya esas olan da budur. 142
Soru: Fakire fitre verilirken fitre olduğunu söylemek gerekir mi?
Cevap: Hayır, kalben fitre olduğuna niyet etmek yeterlidir. 143
Kaynaklar:
(Müminlerin Baharı Recep Şaban Ramazan/Hüseyin Okur/Semerkand Yayınları) kitabından;
100 İbn Mâce, Zekât, 21.
101 Deylemî, Müsnedü'l-Firdevs, nr. 3754.
(Oruç Risalesi/Hasip Asutay/Hâcegân Yayınları) kitabından;
134 Şafiîlere göre bayram gecesiyle günü kendisiyle aile halkının yiyecekleri ve temel ihtiyaçları dışında fitre miktarı bir mala sahip olan müslümana fitre vaciptir (İane, 1/171).
135 Para veya ticaret malı gibi.
136 Şafiîlere göre fitre bayram geccesi günün batmasıyla vacip olur (Envar, 1/142).
137 Şafiîlere göre bayram günü ödenmezse kazaya kalır. Mazeret olmaksızın fitreyi kazaya bırakmak haramdır (Muğni, 1/402).
138 Şafiîlere göre kişi fakir olan anne ve babasıyla zengni olsun fakir olsun eşinin fitresini vermekle yükümlüdür (Muğni, 1/402).
139 Şafiîlere göre buğdaydan da bir sa' verilir (İane, 1/172).
140 Şafiîlere göre bu gıda maddelerinin aynını vermek şarttır. Değerleri verilemez (İane, 1/174).
141 Reddu'l-Muhtar, 2/363. Şafiîlere göre kadının zengin olsun fakir olsun fitresi kocasına aittir. Fakat bir kimse; idaresinde lbulunsa ible izni olmaksızın büyük oğlunun fitresini veremez (Fethu'l-Allâm, 3/441).
142 Şafiîlere göre de zımmiye fitre verilmez (İane, 2/199).
143 Şurunbulâlî, 1/193; Reddu'l-Muhtar, 2/365.
Fıtır Sadakası nedir? Fitre hangi mallardan verilir? Fakire fitre verilirken fitre olduğunu söylemek gerekir mi? Soruların cevabı için içeriye buyrun
Sadaka kavramının aslı, "doğruluk, doğru söz söylemek, doğrulamak" anlamına gelen "sıdk"tır. Müslümanın Allah'ın emrine uymada gösterdiği doğruluğu (sadakati) ifade ettiği için "sadaka" denmiştir. Sadaka bir açıdan Allah'a sadakatle bağlı olmayı ifade eder.
Sadaka-i fıtır (fıtır sadakası) ramazan ayının sonuna yetişen ve aslî ihtiyaçlarından başka en az nisab miktarı (zenginliğe ulaşma sınırı) mala sahip bulunan her müslümanın vermesi gereken vâcip bir sadakadır. Fitre, orucun kabulüne, ölüm sekeratından ve kabir azabından kurtuluşa bir vesiledir. Fıtır sadakası, insan fıtratındaki yardımlaşma ve dayanışmanın bir gereği olarak insan varlığının zekâtı kabul edilmiştir. Bu nedenle fıtır sadakasına, "can sadakası" veya "beden sadakası" da denilmiştir. Yoksulların ihtiyaçlarını gidermeye, bayram gününün neşesinden onların da istifade etmelerine yarar.
İbn Abbas [radıyallahu anh] şöyle anlatır: "Resûlullah [sallallahu aleyhi vesellem], oruçlunun boş, çirkin ve ölçüsüz sözlerden temizlenmesi ve fakirlere bir azık olması için fıtır sadakasını emretti. Kim bunu bayram namazından önce öderse, o makbul bir sadaka olur. Kim de bayram namazından sonra verirse, o başka vakitlerde verilen sadakalardan biri olur." 100 Bu itibarla fıtır sadakasının en geç bayram namazından önce verilmesi gerekir.
Enes b. Mâlik'in [radıyallahu anh] rivayetine göre Resûlullah [sallallahu aleyhi vesellem] fıtır sadakasının önemine bir hadislerinde şöyle işaret etmişlerdir:
"Kişi, fıtır sadakasını verene kadar ramazanda tuttuğu oruç yeryüzü ile gökyüzü arasında asılı halde durur." 101
Ömer b. Abdülazîz [rahmetullahi aleyh] valilerine gönderdiği mektuplarında, insanlara ramazan ayını istiğfar ederek ve sadaka-i fıtır vererek tamamlamalarını emrederdi. Çünkü fıtır sadakası, insanın oruçluyken yaptığı hatalara ve boş konuşmalara karşı bir kefârettir. İstiğfar da öyle... Bu sebeple bazı âlimler, fıtır sadakasını, namazdaki sehiv secdesine benzetmiştir. Nasıl ki sehiv secdesi namazda yapılan hatalar için onarıcı konumda ise fıtır sadakası da ramazan ayında işlenen hata ve günahlar için onarıcıdır.
FITIR SADAKASI (FİTRE)
Soru: Fitre neye denir?
Cevap: Fitre, Ramazan Bayramına ulaşan ve temel ihtiyaçlarından başka en az nisap miktarı bir mala sahip olan her müslüman için verilmesi vacip olan bir sadakadır.
Soru: Fitrenin hükmü nedir?
Cevap: Fitre vermek vaciptir.
Soru: Fitre ne vakit meşru kılınmıştır?
Cevap: Fitre, hicretin ikinci yılında, zekâttan önce meşru kılınmıştır.
Soru: Fitre kime vaciptir?
Cevap: Fitre borcundan ve temel ihtiyaçlarından başka en az nisap miktarı bir mala sahip olan her müslümana vaciptir. 134 Fitre oruç tutana vacip olduğu gibi mazeret nediniyle tutmayana da vaciptir. Bu nisaptan maksat 200 dirhem (561 gr.) gümüş veya 20 miskal (80.17 gr.) altın veya bunlardan birisinin değerinde para yahut maldır. Bu malın artıcı 135 olması ve üzerinden bir yıl geçmesi şartı aranmaz.
Soru: Fitre ne vakit vacip olur?
Cevap: Fitre, ramazan bayramının birinci günü fecrin doğuşundan itibaren vacip olur. 136 Fecrin doğuşundan önce vefat eden veya fakir düşen veya fecrin doğuşundan sonra dünyaya gelen bir kimseye fitre vacip olmaz. Fakat fecirden sonra ölen bir kimseye fitre vacip olur. Fitre bayramdan önce sonra da verilebilir. Efdal olan bayramdan önce verilmesidir.137
Soru: Kişi kimin fitresini vermekle yükümlüdür?
Cevap: Kişi, kendisinin ve erginlik çağına gelmemiş çocuklarının fitrelerini vermekle yükümlüdür. Fakir olan hanımıyla fakir olan anne ve babasının fitrelerini vermekle yükümlü değildir. 138
Soru: Fitre hangi mallardan verilir?
Cevap: Fitre dört cins maldan belli miktarda verilir. Buğdaydan yarım sa' (1460 gr.) arpa, üzüm ve hurmadan bir sa' (2920 gr.) verilir. 139
Bu gıda maddelerinin kendileri verilebileceği gibi, değerleri de verilebilir. 140 Hangisi fakirin yararına ise onu vermek efdaldir.
Soru: Bir kimse izin almaksızın hanımının veya idaresinde bulunan büyük oğlunun fitresini verebilir mi?
Cevap: Evet, bir kimse hanımının veya idaresinde bulunan büyük oğlunun izni olmaksızın fitresini verebilir. 141
Soru: Fitre kime verilir?
Cevap: Zekât kimlere verilirse fitre de onlara verilir. Bir kimse fitresini eşine, ana ve babasına, çocuk ve torunlarına veremez. İmam Ebu Yusuf'a göre fitre zımmiye de verilmez. Fetvaya esas olan da budur. 142
Soru: Fakire fitre verilirken fitre olduğunu söylemek gerekir mi?
Cevap: Hayır, kalben fitre olduğuna niyet etmek yeterlidir. 143
Kaynaklar:
(Müminlerin Baharı Recep Şaban Ramazan/Hüseyin Okur/Semerkand Yayınları) kitabından;
100 İbn Mâce, Zekât, 21.
101 Deylemî, Müsnedü'l-Firdevs, nr. 3754.
(Oruç Risalesi/Hasip Asutay/Hâcegân Yayınları) kitabından;
134 Şafiîlere göre bayram gecesiyle günü kendisiyle aile halkının yiyecekleri ve temel ihtiyaçları dışında fitre miktarı bir mala sahip olan müslümana fitre vaciptir (İane, 1/171).
135 Para veya ticaret malı gibi.
136 Şafiîlere göre fitre bayram geccesi günün batmasıyla vacip olur (Envar, 1/142).
137 Şafiîlere göre bayram günü ödenmezse kazaya kalır. Mazeret olmaksızın fitreyi kazaya bırakmak haramdır (Muğni, 1/402).
138 Şafiîlere göre kişi fakir olan anne ve babasıyla zengni olsun fakir olsun eşinin fitresini vermekle yükümlüdür (Muğni, 1/402).
139 Şafiîlere göre buğdaydan da bir sa' verilir (İane, 1/172).
140 Şafiîlere göre bu gıda maddelerinin aynını vermek şarttır. Değerleri verilemez (İane, 1/174).
141 Reddu'l-Muhtar, 2/363. Şafiîlere göre kadının zengin olsun fakir olsun fitresi kocasına aittir. Fakat bir kimse; idaresinde lbulunsa ible izni olmaksızın büyük oğlunun fitresini veremez (Fethu'l-Allâm, 3/441).
142 Şafiîlere göre de zımmiye fitre verilmez (İane, 2/199).
143 Şurunbulâlî, 1/193; Reddu'l-Muhtar, 2/365.
Yorumlar